Όταν όλοι σκέφτονται τα ίδια, κανένας δεν σκέφτεται πολύ.
"Walter Lippmann (1889–1974)"
Έχουμε και λέμε: Το βοδινό κρέας λόγω σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας, στο πυρ το εξώτερο, τα κοτόπουλα με τις διοξίνες στην πάντα. Τα λαχανικά και τα φρούτα ή θα ’χουν περίσσεια φυτοφαρμάκων ή θα ’ναι μεταλλαγμένα. Αν λιπάνετε τα ελαιόδενδρα με φουσκί από ορνιθοτροφείο, στο λάδι «περνάει» το αντιβιοτικό που έχουν δώσει οι κτηνίατροι στα κοτόπουλα. Τα όσπρια και οι ξηροί καρποί κατηγορούνται για ωχρατοξίνες και αφλατοξίνες. Δεν το γνωρίζατε; Θα βγει μετά από λίγο καιρό στον «αέρα» με την σειρά του. Το ψωμί περιέχει βελτιωτικά. Το νερό; Αν δεν έχει νιτρικά άλατα, σε λίγο θα ’ναι γλυφό διότι με την υπεράντληση, εισχωρεί η θάλασσα στα υπόγεια ρεύματα. Βλέπετε να ’χουν απομείνει σπουδαία πράγματα για κατανάλωση, τα οποία με αίσθηση ασφάλειας θα μπορείτε να χρησιμοποιήσετε; Δεν πειράζει. Έτσι κι αλλιώς μας αρκεί το περιτύλιγμα. Το κακό είναι ότι η διατροφή δεν γίνεται virtual.
Αν προσπαθήσουμε να δούμε σοβαρά το οικολογικό πρόβλημα, θα διαπιστώσουμε ότι όλα τα παραπάνω που αφορούν την διατροφή είναι ένα τμήμα του προβλήματος το οποίο απ’ ότι φαίνεται δεν είναι δυνατόν πλέον να λυθεί. Και δεν υπάρχει πια λύση διότι ο άνθρωπος έφτασε τον πλανήτη στα όριά του έχοντας κατασκευάσει έναν τρόπο ζωής που συνεχώς οξύνει το πρόβλημα χωρίς να αφήνει διεξόδους.
Δεν είναι δυνατόν να μιλάμε για επιστροφή σε μια ποιότητα ζωής άλλου τύπου, όταν συνεχίζουμε να λειτουργούμε σαν «αστικά ζώα» έχοντας διογκώσει ανάγκες που θα μπορούσαν να μην υπάρχουν. Είναι τραγικό το γεγονός ότι σημαντικός κλάδος της οικονομίας συντηρείται από την κατασκευή κάθε είδους περιτυλίγματος ή ακόμα χειρότερα πολλές φορές το πραγματικό κόστος του περιτυλίγματος είναι μεγαλύτερο απ’ αυτό του περιεχομένου, κι όταν μιλάμε για κόστος δεν εννοούμε μόνο το άμεσα οικονομικό.
Ταυτίσαμε την ποιότητα με την ευκολία, όμως αποδεικνύεται ότι αυτή η εξίσωση δεν ισχύει. Μάλλον ισχύει η αρχή του Αρχιμήδη τηρουμένων των αναλογιών. Ό,τι χάνουμε σε ποιότητα ζωής το κερδίζουμε σε ευκολία, και είναι γνωστό ότι δεν μπορεί κάποιος να γλιτώσει χρησιμοποιώντας σαν ασπίδα την οικονομική άνεση που μπορεί να ’χει: Δεν προφυλάσσεται ούτε απ’ τις διοξίνες ούτε απ’ την υφαλμύρωση του νερού ούτε απ’ την τρύπα του όζοντος. Στην επιστήμη θεωρητικά, μελετάμε κλειστά συστήματα δηλαδή σύνολα στα οποία δεν υπάρχουν εξωτερικές επιρροές και τότε τα πράγματα είναι προβλέψιμα και πάνε μια χαρά. Δυστυχώς εδώ δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο. Το σύστημα είναι ανοιχτό και μόνο η παραίτηση απ’ το κέρδος θα μπορούσε να επιφέρει αποτελέσματα. Το όποιο κέρδος χρόνου, άνεσης, χρήματος το πληρώνεις τελικά σε κάποιο άλλο επίπεδο.
Οι νέες τεχνολογίες είναι σε θέση να ανατρέψουν πολλές απ’ τις συνθήκες διαχείρισης του περιβάλλοντος και να βελτιώσουν την ζοφερή εικόνα. Έχουν όμως το μειονέκτημα ότι δεν συμφέρουν. Δεν παράγεις τόνους από ομοιόμορφα και απολύτως υγιή φρούτα με βιολογικές καλλιέργειες. Θα πρέπει να πάρουν και τα έντομα το μερτικό τους. Έτσι παρ’ ότι γίνεται πολλή κουβέντα γι’ αυτές, μένουν στην αφάνεια και ποσοστιαία παίζουν τελικά ασήμαντο ρόλο.
Οι ανάγκες (οικονομικές αλλά και όποιες παρουσιάζονται σαν τέτοιες) αυξάνουν ανάλογα με την αύξηση του βιοτικού επιπέδου και μας οδηγούν να ζητάμε απ’ τους κυβερνώντες την πανάκεια όλων των προβλημάτων μας δηλαδή την ανάπτυξη. Τώρα, τι ακριβώς σημαίνει ανάπτυξη και πώς την εννοεί ο καθένας αυτό είναι ένα ζήτημα. Έχουμε πάντως καταφέρει η μη ανάπτυξη να σημαίνει καταδίκη σε λιτότητα, χωρίς να ομολογούμε ότι μια λιτότητα συνειδητή θα μειώσει την αλόγιστη καταστροφή των πόρων αυτού του πλανήτη, που επ’ ουδενί λόγο δεν είναι το οικόπεδό μας αλλά μας φιλοξενεί παρ’ όλα όσα τραβάει απ’ τις δραστηριότητες μας.
Αυτή η λιτότητα που θα μπορούσε να οριστεί και ως μη σπατάλη δεν μπορεί να λειτουργήσει σαν κυβερνητικό πρόγραμμα διότι θα επιφέρει σύνδρομα, ανόητα βέβαια, στέρησης. Μόνο αν είναι επιλογή του καθενός έχει νόημα και γι’ αυτό είναι τόσο μακρινή.
Το να αμολάμε λύκους σε βουνά που κάποτε ήταν πλήρη οικοσυστήματα και τώρα είναι ρημαγμένα απ’ τις πυρκαγιές και την έντονη βόσκηση είναι απλώς μια επιπλέον επέμβαση που δεν σώζει το σύστημα. Το μόνο που κάνει είναι να ησυχάζει συνειδήσεις.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Ελευθερία" της Καλαμάτας το 2000
"Walter Lippmann (1889–1974)"
Έχουμε και λέμε: Το βοδινό κρέας λόγω σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας, στο πυρ το εξώτερο, τα κοτόπουλα με τις διοξίνες στην πάντα. Τα λαχανικά και τα φρούτα ή θα ’χουν περίσσεια φυτοφαρμάκων ή θα ’ναι μεταλλαγμένα. Αν λιπάνετε τα ελαιόδενδρα με φουσκί από ορνιθοτροφείο, στο λάδι «περνάει» το αντιβιοτικό που έχουν δώσει οι κτηνίατροι στα κοτόπουλα. Τα όσπρια και οι ξηροί καρποί κατηγορούνται για ωχρατοξίνες και αφλατοξίνες. Δεν το γνωρίζατε; Θα βγει μετά από λίγο καιρό στον «αέρα» με την σειρά του. Το ψωμί περιέχει βελτιωτικά. Το νερό; Αν δεν έχει νιτρικά άλατα, σε λίγο θα ’ναι γλυφό διότι με την υπεράντληση, εισχωρεί η θάλασσα στα υπόγεια ρεύματα. Βλέπετε να ’χουν απομείνει σπουδαία πράγματα για κατανάλωση, τα οποία με αίσθηση ασφάλειας θα μπορείτε να χρησιμοποιήσετε; Δεν πειράζει. Έτσι κι αλλιώς μας αρκεί το περιτύλιγμα. Το κακό είναι ότι η διατροφή δεν γίνεται virtual.
Αν προσπαθήσουμε να δούμε σοβαρά το οικολογικό πρόβλημα, θα διαπιστώσουμε ότι όλα τα παραπάνω που αφορούν την διατροφή είναι ένα τμήμα του προβλήματος το οποίο απ’ ότι φαίνεται δεν είναι δυνατόν πλέον να λυθεί. Και δεν υπάρχει πια λύση διότι ο άνθρωπος έφτασε τον πλανήτη στα όριά του έχοντας κατασκευάσει έναν τρόπο ζωής που συνεχώς οξύνει το πρόβλημα χωρίς να αφήνει διεξόδους.
Δεν είναι δυνατόν να μιλάμε για επιστροφή σε μια ποιότητα ζωής άλλου τύπου, όταν συνεχίζουμε να λειτουργούμε σαν «αστικά ζώα» έχοντας διογκώσει ανάγκες που θα μπορούσαν να μην υπάρχουν. Είναι τραγικό το γεγονός ότι σημαντικός κλάδος της οικονομίας συντηρείται από την κατασκευή κάθε είδους περιτυλίγματος ή ακόμα χειρότερα πολλές φορές το πραγματικό κόστος του περιτυλίγματος είναι μεγαλύτερο απ’ αυτό του περιεχομένου, κι όταν μιλάμε για κόστος δεν εννοούμε μόνο το άμεσα οικονομικό.
Ταυτίσαμε την ποιότητα με την ευκολία, όμως αποδεικνύεται ότι αυτή η εξίσωση δεν ισχύει. Μάλλον ισχύει η αρχή του Αρχιμήδη τηρουμένων των αναλογιών. Ό,τι χάνουμε σε ποιότητα ζωής το κερδίζουμε σε ευκολία, και είναι γνωστό ότι δεν μπορεί κάποιος να γλιτώσει χρησιμοποιώντας σαν ασπίδα την οικονομική άνεση που μπορεί να ’χει: Δεν προφυλάσσεται ούτε απ’ τις διοξίνες ούτε απ’ την υφαλμύρωση του νερού ούτε απ’ την τρύπα του όζοντος. Στην επιστήμη θεωρητικά, μελετάμε κλειστά συστήματα δηλαδή σύνολα στα οποία δεν υπάρχουν εξωτερικές επιρροές και τότε τα πράγματα είναι προβλέψιμα και πάνε μια χαρά. Δυστυχώς εδώ δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο. Το σύστημα είναι ανοιχτό και μόνο η παραίτηση απ’ το κέρδος θα μπορούσε να επιφέρει αποτελέσματα. Το όποιο κέρδος χρόνου, άνεσης, χρήματος το πληρώνεις τελικά σε κάποιο άλλο επίπεδο.
Οι νέες τεχνολογίες είναι σε θέση να ανατρέψουν πολλές απ’ τις συνθήκες διαχείρισης του περιβάλλοντος και να βελτιώσουν την ζοφερή εικόνα. Έχουν όμως το μειονέκτημα ότι δεν συμφέρουν. Δεν παράγεις τόνους από ομοιόμορφα και απολύτως υγιή φρούτα με βιολογικές καλλιέργειες. Θα πρέπει να πάρουν και τα έντομα το μερτικό τους. Έτσι παρ’ ότι γίνεται πολλή κουβέντα γι’ αυτές, μένουν στην αφάνεια και ποσοστιαία παίζουν τελικά ασήμαντο ρόλο.
Οι ανάγκες (οικονομικές αλλά και όποιες παρουσιάζονται σαν τέτοιες) αυξάνουν ανάλογα με την αύξηση του βιοτικού επιπέδου και μας οδηγούν να ζητάμε απ’ τους κυβερνώντες την πανάκεια όλων των προβλημάτων μας δηλαδή την ανάπτυξη. Τώρα, τι ακριβώς σημαίνει ανάπτυξη και πώς την εννοεί ο καθένας αυτό είναι ένα ζήτημα. Έχουμε πάντως καταφέρει η μη ανάπτυξη να σημαίνει καταδίκη σε λιτότητα, χωρίς να ομολογούμε ότι μια λιτότητα συνειδητή θα μειώσει την αλόγιστη καταστροφή των πόρων αυτού του πλανήτη, που επ’ ουδενί λόγο δεν είναι το οικόπεδό μας αλλά μας φιλοξενεί παρ’ όλα όσα τραβάει απ’ τις δραστηριότητες μας.
Αυτή η λιτότητα που θα μπορούσε να οριστεί και ως μη σπατάλη δεν μπορεί να λειτουργήσει σαν κυβερνητικό πρόγραμμα διότι θα επιφέρει σύνδρομα, ανόητα βέβαια, στέρησης. Μόνο αν είναι επιλογή του καθενός έχει νόημα και γι’ αυτό είναι τόσο μακρινή.
Το να αμολάμε λύκους σε βουνά που κάποτε ήταν πλήρη οικοσυστήματα και τώρα είναι ρημαγμένα απ’ τις πυρκαγιές και την έντονη βόσκηση είναι απλώς μια επιπλέον επέμβαση που δεν σώζει το σύστημα. Το μόνο που κάνει είναι να ησυχάζει συνειδήσεις.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Ελευθερία" της Καλαμάτας το 2000
1 σχόλιο:
Όπως τέθηκε πολύ σωστά στο ντοκυμαντέρ "Η εντέκατη ώρα" η επιστήμη της οικονομίας θα είχε οικολογικό(πραγματικό δηλαδή)όφελος αν είχε σαν στόχο τη ευημερία και όχι την ανάπτυξη.
Ωραίο Blog!
Δημοσίευση σχολίου