Σαν είναι να βγεις να πεις την αλήθεια,
άσε την κομψότητα στο ράφτη
Albert Einstein

Μερικοί αιώνες ανθρώπινης ιστο­ρίας είναι χρονικό διάστημα ασήμαντα μικρό σε σχέση με την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους.
Ήταν όμως αρκετοί για να περάσουμε στην άλλη όχθη. Η δια­φορά ανάμεσα στον Galileo Galilei και τον Isaac Newton απ’ τη μια και τους επιστήμο­νες που συμμετεί­χαν στην κατα­σκευή της ατομικής βόμβας απ’ την άλλη, είναι ότι οι πρώτοι αποζητού­σαν να κατανοή­σουν τον κόσμο, ενώ οι τελευταίοι είχαν σα στόχο να επέμβουν στη φύση και το πέτυχαν.
Χρησιμοποιούμε σήμερα, τρομακτικά σε όγκο και ποιότητα επιτεύγματα της Φυσικής και της Χημείας. Ρίξαμε στην αγορά οτιδή­ποτε φρέσκο ερχόταν απ’ τα επιστημονικά εργαστή­ρια (ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, πλα­στικά, φάρμακα, λιπάσμα­τα, πυρηνική ενέργεια...), για να διαπιστώσουμε με τα χρόνια ότι πληρώνουμε πολύ ακριβά τις ευκολίες που μας παρέχουν.
Τώρα πια, εξαρτημένοι απ’ όλα αυτά, με βασικό δόγμα την παραγωγικότητα και την ανάπτυξη, συνεχίζου­με, κωφεύοντας ακόμα και σε αποδείξεις για βλαβε­ρές συνέπειες.
Καθορίζονται, βέβαια, όρια κινδύνου. Γνωρίζει κανείς πώς καθορίστηκαν όρια κινδύνου στο νέφος ή στην περιεκτικότητα σε τοξίνες και φυτοφάρμακα στα τρόφιμα; Και πώς είναι δυνατόν κάποιοι ειδικοί, επιβάλλοντας κυριολεκτικά το δικό τους μιθριδατισμό, να αλλάζουν αυτά τα όρια, πάντα βέβαια αυξάνοντάς τα; Είναι πια κοινό μυστικό ότι στον υπολογισμό των ορίων αυτών λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπ’ όψιν και το οικονομικό κόστος των επιχειρήσεων που πλήττο­νται, προκειμένου να διορθωθούν τα πράγματα.
Η γνώση των αρνητικών συνεπειών για κάθε τεχνο­λογικό θαύμα, υπάρχει. Τα οικολογικά κινήματα ανα­πτύχθηκαν κυρίως απ’ τη δεκαετία του ’60 και μετά και κατάγγειλαν σχεδόν τα πάντα. Σήμερα, μερικά χρόνια αργότερα, αντί αυτή η κίνηση να ’χει επι­φέρει κάποια αποτελέσμα­τα, έχει στην ουσία σβήσει.
Δημιούργησε μια ευαι­σθησία γύρω από θέματα του περιβάλλοντος και οι σημερινές κυβερνήσεις λαμβάνουν υπ’ όψιν τους τις περιβαλλοντικές μελέτες ή επιβάλλουν πρόστιμα σε εξόφθαλμες περιπτώ­σεις ρύπανσης ή καταστρο­φής του φυσικού πλούτου κι αυτό είναι όλο. Τίποτα δεν άλλαξε στη λογική που επιβάλλει ανάπτυξη πάση θυσία.
Είναι εύκολο να πριονί­ζεις το κλαδί που πάνω του κάθεσαι αφού το ’χεις δίπλα σου, αλλά θα φτιά­ξεις πολυθρόνα για να κάθεσαι αναπαυτικότερα.
Όλη αυτή η επέλαση της τεχνολογίας έγινε εφικτή χάρη στις ηλεκτρομαγνητι­κές ακτινοβολίες (για συντομία Η.Μ. ακτινοβο­λίες). Οι Η.Μ. ακτινοβολίες υπάρχουν απ’ τη γένεση του σύμπαντος, αλλά τιθα­σεύτηκαν απ’ τον άνθρωπο και μπήκαν στην υπηρεσία του σε όλους τους τομείς. Ραδιόφωνο, τηλεόραση, τηλέφωνο (πρόσφατα και τα κινητά), ηλεκτρονικοί υπολογιστές αλλά και παλ­μογράφοι, ραντάρ, λέιζερ, ηλεκτρονικά μικροσκόπια, είναι ένα πολύ μικρό δείγ­μα απ’ τις χρήσεις τους.
Είναι λοιπόν, φανερό ότι αν θέλουμε να μη λειτουρ­γούμε σαν πρωτόγονοι, πρέπει να γνωρίζουμε στοιχειωδώς τις αρχές λει­τουργίας όλων των παρα­πάνω και, βέβαια, τις πιθα­νές συνέπειες χρήσης τους.
Είναι σημαντικό, επίσης, να μην επιδιδόμαστε σε ένα ανερμάτιστο κυνήγι μαγισσών, κατηγορώντας τα πάντα. Άλλωστε, είναι δεδομένο ότι ποτέ η τεχνο­λογία από μόνη της δεν είναι κακή. Απλώς, της γίνεται κακή χρήση. Ένα κλασσικό παράδειγ­μα είναι οι κεραίες βάσης της κινητής τηλεφωνίας· έχει μετρηθεί ότι (πέρα απ’ την αισθητική ρύπανση που προκα­λούν με το να ορθώνονται οπουδήποτε) δεν αποτελούν παράγοντα κινδύνου από ακτινοβολία. Αντίθετα, η κεραία (μικρούλα αλλά θαυ­ματουργή) του κινη­τού τηλεφώνου, εκπέμπο­ντας πολύ κοντά στο ανθρώπινο σώμα και μάλι­στα σε ευαίσθητες περιο­χές όπως το κεφάλι και ο λαιμός, είναι πολύ πιο επι­κίνδυνη απ’ την κεραία βάσης. Σημειωτέον ότι κάποιες εταιρείες κατα­σκευής τηλεφώνων προει­δοποιούν τους πελάτες τους ει δυνατόν να μην την αγγίζουν. Για κάποιον, λοι­πόν, που δε γνωρίζει τα παραπάνω, θα φαινόταν παραλογισμός αν του έλε­γαν ότι ο στόχος είναι να περάσουμε απ’ τη σημερινή κυτταρική τηλεφωνία (κεραίες σε απόσταση δεκάδων χιλιομέτρων) στην πικοκυτταρική, όπου θα μπουν κεραίες ανά μερι­κές δεκάδες μέτρα (πρακτι­κά κάθε σπίτι και κεραία). Επιστημονικά, όμως, αυτό είναι σωστότερο, διότι θα σημαίνει μείωση στην ισχύ της εκπεμπόμενης ακτινο­βολίας απ’ τα φορητά (κινη­τά) τηλέφωνα που κρατάμε στα χέρια μας. Το παρά­δειγμα αυτό είναι ένα απ’ τα πολλά που μπορούν να αναφερθούν και δείχνει, φαντάζομαι, ότι η ενημέ­ρωση γύρω από καθαρά τεχνικά ζητήματα δεν μπο­ρεί να ’ναι υπόθεση μόνο κάποιων ειδικών. Άλλωστε, η σχολική εκπαίδευση φτά­νει πια σε τέτοιο επίπεδο, που κάνει τις έννοιες αυτές κατανοητές απ’ το ευρύ κοινό.
Πρέπει, λοιπόν, να γίνει σαφές στους εμπλεκόμε­νους με την εκπαίδευση (καθηγητές και μαθητές) ότι οι γνώσεις που αφο­ρούν τις θετικές επιστήμες δεν είναι δυνατό να θεωρούνται εφόδιο για κάποιες εξετάσεις και μόνο, αλλά πρέπει να είναι μόνιμο εφόδιο του ενημερωμένου πολίτη.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Ελευθερία" της Καλαμάτας το 2000